Składki na ubezpieczenia społeczne przedsiębiorcy niezdolnego do pracy przez część miesiąca

Osoba prowadząca pozarolniczą działalność zadeklarowała podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne za kwiecień 2014 r. w kwocie wyższej niż najniższa podstawa wymiaru składek jaka obowiązuje prowadzącego działalność. Następnie za część tego miesiąca pobrała zasiłek chorobowy. Czy w tej sytuacji ma prawo do pomniejszenia zadeklarowanej uprzednio podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne?

Podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne osoby prowadzącej pozarolniczą działalność, dalej zwanej przedsiębiorcą, stanowi zadeklarowana kwota, która nie może być jednak niższa od określonego ustawą minimum. Stanowi ją kwota odpowiadająca:

• 60% prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego przyjętego do ustalenia kwoty ograniczenia rocznej podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalno-rentowe - dla ubezpieczonych opłacających składki na zasadach ogólnych,
   
• 30% minimalnego wynagrodzenia - dla ubezpieczonych opłacających składki na preferencyjnych warunkach.

Tak wynika z art. 18 ust. 8 oraz art. 18a ustawy o sus.

Niższą kwotę podstawy niż wskazana wyżej można zadeklarować za miesiąc, w którym nastąpiło objęcie ubezpieczeniami społecznymi (lub ich ustanie) i jeżeli trwały one tylko przez część miesiąca, a także gdy za część miesiąca spełnione zostały warunki do przyznania zasiłku z ubezpieczenia osób prowadzących pozarolniczą działalność (art. 18 ust. 9 i 10 ustawy o sus). Wówczas kwotę najniższej podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne zmniejsza się proporcjonalnie, dzieląc ją przez liczbę dni kalendarzowych tego miesiąca i mnożąc przez liczbę dni podlegania ubezpieczeniu.

Jeżeli podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne jest określona w przepisach jako deklarowana, poza sytuacjami wskazanymi poniżej, brak jest możliwości późniejszej korekty tej podstawy poprzez jej pomniejszenie, gdy zadeklarowana jej wysokość mieściła się w granicach określonych przepisami ustawy o sus.

Biorąc pod uwagę powołane regulacje, ZUS wyjaśnił, iż korekty wcześniej zadeklarowanej podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne przedsiębiorca może dokonać w następujących sytuacjach:

• gdy do podstawy wymiaru zadeklarowana zostanie kwota w najniższej wysokości (odpowiednio 60% prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego lub 30% minimalnego wynagrodzenia) i jest to miesiąc, w którym wystąpiła niezdolność do pracy trwająca przez część miesiąca, a ubezpieczony spełnił warunki do przyznania zasiłku z tego tytułu; wówczas po ustaleniu prawa do zasiłku dopuszczalne jest późniejsze skorygowanie podstawy wymiaru składek do wysokości wynikającej z proporcjonalnego jej pomniejszenia,
   
• gdy korekta podstawy wymiaru składek z wykazaną niższą podstawą w stosunku do pierwotnie zadeklarowanej zostanie złożona jeszcze przed ustawowym terminem przesyłania dokumentów rozliczeniowych i opłacania składek za ten miesiąc,
   
• gdy do podstawy wymiaru zadeklarowana zostanie dowolna kwota, a jest to miesiąc, w którym niezdolność do pracy obejmowała pełny miesiąc i spełnione były warunki do przyznania zasiłku.

Pamiętać przy tym należy, iż możliwość zmniejszenia dotyczy najniższej podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne. Podstawę wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne dla osób prowadzących pozarolniczą działalność stanowi zadeklarowana kwota, nie niższa jednak niż 75% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw w czwartym kwartale roku poprzedniego, włącznie z wypłatami z zysku (art. 81 ust. 2 ustawy zdrowotnej). Składka zdrowotna jest miesięczna i niepodzielna (art. 79 ust. 2 ustawy zdrowotnej). Oznacza to, że najniższa podstawa wymiaru tej składki (w przeciwieństwie do podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne) nie ulega zmniejszeniu w razie rozpoczęcia lub zakończenia działalności w trakcie miesiąca oraz w przypadku niezdolności do pracy trwającej przez część miesiąca, jeżeli z tego tytułu ubezpieczony spełnia warunki do przyznania zasiłku.

Zwracamy uwagę! Stanowiska ZUS przyjmującego, że proporcjonalnemu zmniejszeniu podlega jedynie najniższa podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne, nie podzielają sądy powszechne. Uznają one, iż przedsiębiorca może proporcjonalnie zmniejszać także wyższą niż najniższa podstawę wymiaru składek na przedmiotowe ubezpieczenia bez ryzyka utraty czy obniżenia świadczeń. Przykładowo Sąd Apelacyjny w Katowicach w wyroku z dnia 17 maja 2011 r. (sygn. akt III AUa 2177/10) stwierdził, że: "Proporcjonalne zmniejszenie podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe osób prowadzących działalność gospodarczą przewidziane w art. 18 ust. 9 i ust. 10 ustawy z dnia 13.10.1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych dotyczy wszystkich zadeklarowanych kwot (art. 18 ust. 8), a nie tylko kwoty najniższej podstawy wymiaru składek.".

Analogiczne stanowisko zajął Sąd Apelacyjny w Poznaniu w wyroku z dnia 23 maja 2013 r. (sygn. akt III AUa 1510/12).